ประวัติศาสตร์ของกิโมโน เรื่องราวที่เป็นมากกว่าแค่ผืนผ้า

จุดกำเนิดของกิโมโน ต้องย้อนกลับไปถึงยุคนาระ (ศตวรรษที่ 7-8) เมื่ออิทธิพลทางวัฒนธรรมจากจีนแผ่นดินใหญ่ได้นำมาซึ่งเสื้อผ้าที่เรียกว่า ฮั่นฟู(Hanfu) เครื่องแต่งกายนี้ค่อยๆ ปรับเปลี่ยนรูปทรงให้เข้ากับสภาพภูมิอากาศและวิถีชีวิตของชาวญี่ปุ่น ผสมผสานกับรูปแบบดั้งเดิม จนเกิดเป็นต้นแบบของกิโมโนในเวลาต่อมา

กระทั่งเข้าสู่ยุคเฮอัน (ศตวรรษที่ 8-12) ยุคสมัยที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นยุคทองของกิโมโน ความหรูหราและความซับซ้อนของเครื่องแต่งกายได้ก้าวไปอีกขั้น สตรีชนชั้นสูงในราชสำนักนิยมสวมใส่ จูนิฮิโตเอะ (Junihitoe) หรือชุดสิบสองชั้น เป็นชุดกิโมโนพิธีการที่สวมใส่โดยสตรีชั้นสูงในราชสำนักญี่ปุ่น ซึ่งประกอบด้วยเสื้อคลุมผ้าไหมหลายชั้นที่มีสีสันและการตัดเย็บที่ประณีตงดงามซ้อนทับกัน 

 

ภาพของสตรีในวรรณกรรมคลาสสิกอย่าง ตำนานเก็นจิ (The Tale of Genji) ของมุระซากิ ชิกิบุ (Murasaki Shikibu) มักปรากฏในชุดจูนิฮิโตเอะอันสง่างาม สะท้อนให้เห็นถึงความสำคัญของเสื้อผ้าในการบ่งบอกถึงสถานะทางสังคม รสนิยม และความละเอียดอ่อนทางศิลปะ การเลือกสีและการซ้อนทับของแต่ละชั้นก็มีกฎเกณฑ์ที่ซับซ้อนและสื่อถึงความรู้สึกนึกคิดของผู้สวมใส่ จูนิฮิโตเอะถือเป็นสัญลักษณ์ของความหรูหรา ความประณีต และวัฒนธรรมอันรุ่งเรืองของราชสำนักญี่ปุ่นในสมัยเฮอัน

• 

  จูนิฮิโตเอะ (Junihitoe)

• 

  มุระซากิ ชิกิบุ (Murasaki Shikibu)

เมื่อเข้าสู่ยุคคามาคุระและมุโรมาจิ (ศตวรรษที่ 12-16) ซึ่งเป็นยุคที่ชนชั้นนักรบหรือซามูไรมีบทบาทสำคัญ กิโมโนเริ่มมีการปรับเปลี่ยนให้มีความเรียบง่ายและคล่องตัวมากขึ้น กิโมโนของซามูไรมักเน้นสีสันที่เข้มขรึม เช่น สีดำ น้ำเงินเข้ม หรือสีน้ำตาล และมีลวดลายที่สื่อถึงความแข็งแกร่ง ความกล้าหาญ หรือสัญลักษณ์ประจำตระกูล แม้จะไม่หรูหราเท่าชุดของขุนนาง แต่ก็แฝงไว้ด้วยความสง่างามและความเหมาะสมกับการเคลื่อนไหวในการทำศึกสงคราม

 

ยุคอาซึจิ-โมโมยามะ (ศตวรรษที่ 16) ซึ่งเป็นช่วงเวลาแห่งความรุ่งเรืองทางศิลปะและวัฒนธรรมภายใต้การปกครองของโอดะ โนบุนางะ (Oda Nobunaga) และโทโยโทมิ ฮิเดโยชิ (Toyotomi Hideyoshi) กิโมโนเริ่มมีการแสดงออกถึงความมั่งคั่งและความมีชีวิตชีวามากขึ้น เทคนิคการย้อมสีและการทอลวดลายมีความซับซ้อนและงดงามขึ้น มีการใช้สีทองและสีเงินในการตกแต่ง ทำให้กิโมโนดูโอ่อ่าและโดดเด่น

• 

  กิโมโนของซามูไร

• 

  กิโมโนในยุคอาซึจิ-โมโมยามะ

ต่อมาในยุคเอโดะ (ศตวรรษที่ 17-19) ซึ่งเป็นช่วงเวลาแห่งสันติภาพและความเจริญรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรมสำหรับชนชั้นกลาง กิโมโนได้กลายเป็นเครื่องแต่งกายที่สะท้อนถึงสถานะทางสังคม รสนิยม และแม้กระทั่งสังกัดของผู้สวมใส่ รูปแบบและลวดลายของกิโมโนมีความหลากหลายมากขึ้น มีการพัฒนารูปแบบของโอบิให้มีความกว้างและวิธีการผูกที่ซับซ้อนขึ้น รวมถึงเครื่องประดับต่างๆ ที่ใช้คู่กับกิโมโน เช่น ปิ่นปักผม (Kanzashi) และผ้าคลุมไหล่ (Haori) ในยุคนี้เองที่ ยูคาตะ (Yukata) ซึ่งเดิมเป็นชุดคลุมอาบน้ำ ก็เริ่มแพร่หลายในหมู่ประชาชนทั่วไป

เมื่อเข้าสู่คุโรมอนสึกิฮากามะ (Kuromontsuki Hakama)(ศตวรรษที่ 19-20) ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ญี่ปุ่นเปิดประเทศและรับเอาวัฒนธรรมตะวันตกเข้ามาอย่างมาก เสื้อผ้าแบบตะวันตกเริ่มเข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในหมู่ข้าราชการ ทหาร และนักเรียน อย่างไรก็ตาม กิโมโนยังคงเป็นเครื่องแต่งกายสำคัญในโอกาสที่เป็นทางการและในชีวิตประจำวันของคนจำนวนมาก

 

ในยุคไทโช (ต้นศตวรรษที่ 20) กิโมโนยังคงได้รับความนิยม แต่เริ่มมีการผสมผสานอิทธิพลจากตะวันตกเข้ามาบ้าง เช่น การใช้ผ้าที่มีลวดลาย Art Deco หรือการปรับเปลี่ยนวิธีการสวมใส่ให้สะดวกสบายขึ้น และในยุคโชวะ (กลางถึงปลายศตวรรษที่ 20) ต่อเนื่องมาจนถึงยุคเฮเซและยุคเรวะ (ปัจจุบัน) กิโมโนไม่ได้เป็นเครื่องแต่งกายหลักในชีวิตประจำวันอีกต่อไป แต่ยังคงมีความสำคัญอย่างยิ่งในโอกาสพิเศษต่างๆ เช่น งานแต่งงาน งานเทศกาล การสำเร็จการศึกษา พิธีชงชา หรือการแสดงศิลปะแบบดั้งเดิม

เสน่ห์อีกอย่างหนึ่งของกิโมโนคือลวดลายและความหมายที่ซ่อนอยู่บนผืนผ้า ลวดลายต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นดอกซากุระที่บานสะพรั่ง ที่สื่อถึงความงามและความไม่เที่ยง นกกระเรียนที่โบยบิน ที่สื่อถึงอายุยืนยาวและความโชคดี คลื่นทะเลถาโถม ที่สื่อถึงความแข็งแกร่งและความมุ่งมั่น หรือลายเรขาคณิตที่เรียบง่ายแต่สง่างาม ล้วนมีความหมายเชิงสัญลักษณ์ที่ลึกซึ้ง

• 

• 

การเลือกลวดลายจึงมีความสำคัญ และมักจะสอดคล้องกับฤดูกาล โอกาส และวัยของผู้สวมใส่ ยกตัวอย่างเช่น ในฤดูใบไม้ผลิ มักจะเห็นกิโมโนลายดอกซากุระหรือดอกไม้อื่นๆ ในขณะที่งานมงคลอาจมีการสวมใส่กิโมโนที่มีลายนกกระเรียนหรือเต่า ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของความมีอายุยืนยาว

ในอดีต กิโมโนเป็นเครื่องแต่งกายหลักของชาวญี่ปุ่นทุกชนชั้น รูปแบบและวัสดุจะแตกต่างกันไปตามฐานะทางสังคมและโอกาส แต่เมื่อเข้าสู่ยุคสมัยใหม่ อิทธิพลของวัฒนธรรมตะวันตกทำให้เสื้อผ้าแบบตะวันตกเข้ามามีบทบาทมากขึ้น อย่างไรก็ตาม กิโมโนก็ยังคงถูกสวมใส่ในโอกาสพิเศษต่างๆ เช่น งานแต่งงาน งานเทศกาลสำคัญ พิธีชงชา หรือการสำเร็จการศึกษา กลายเป็นสัญลักษณ์ของความเป็นญี่ปุ่นและความสง่างามในวาระสำคัญของชีวิต

• 

  พิธีชงชา

• 

  พิธีแต่งงาน

ความแตกต่างระหว่างกิโมโนผู้ชายและผู้หญิงนั้นมีความชัดเจน กิโมโนของผู้หญิงมักมีสีสันที่สดใส ลวดลายที่หลากหลายและอ่อนช้อยกว่า มีความยาวที่ยาวกว่าเล็กน้อยเพื่อให้สามารถจับชายกระโปรงได้สวยงาม และที่สำคัญคือมีโอบิ (Obi) หรือผ้าคาดเอวที่กว้างและตกแต่งอย่างประณีต ซึ่งเป็นจุดเด่นที่สำคัญของกิโมโนสตรี ในขณะที่กิโมโนของผู้ชายมักมีสีโทนเข้ม เช่น ดำ เทา น้ำเงิน หรือน้ำตาล ลวดลายน้อยกว่าหรือเป็นลายที่เรียบง่ายกว่า ความยาวพอดีตัว และมีโอบิที่แคบกว่าและผูกในลักษณะที่เรียบง่ายกว่า

• 

• 

วิธีการผลิตกิโมโนแบบดั้งเดิมเป็นกระบวนการที่ต้องอาศัยความชำนาญและศิลปะชั้นสูง ตั้งแต่การคัดเลือกวัตถุดิบ เช่น ผ้าไหม ผ้าฝ้าย หรือผ้าลินิน การย้อมสีด้วยวิธีธรรมชาติหรือเคมี การทอผ้าด้วยเทคนิคเฉพาะ การวาดหรือพิมพ์ลวดลายด้วยมือหรือบล็อกไม้ ไปจนถึงการตัดเย็บด้วยมืออย่างพิถีพิถัน ทุกขั้นตอนล้วนต้องใช้ความอดทน ความประณีต และความเข้าใจในวัสดุและเทคนิคอย่างลึกซึ้ง กิโมโนที่ผลิตด้วยวิธีดั้งเดิมจึงถือเป็นงานศิลปะที่มีมูลค่าสูงและแสดงถึงภูมิปัญญาของช่างฝีมือชาวญี่ปุ่น

ในด้านพิธีกรรมและความสำคัญทางวัฒนธรรม กิโมโนมีบทบาทที่ไม่อาจมองข้ามได้ ในพิธีโอมิยะ มาอิริ  (Omiyamairi) ที่พาทารกแรกเกิดไปสักการะศาลเจ้าเพื่อขอพรให้มีสุขภาพแข็งแรงและการเจริญเติบโตที่ดี ทารกมักจะถูกห่อหุ้มด้วยอุบูงิ (Ubugi) ซึ่งเป็นกิโมโนตัวนอกที่สวยงาม มักมีลวดลายที่เป็นมงคล เช่น ลายนกกระเรียนหรือลายดอกไม้

• 

  อุบูงิ (Ubugi)

• 

  เทศกาลชิจิโกะซัง (Shichi Go San)

ในเทศกาลชิจิโกะซัง (Shichi Go San) เทศกาลสำหรับเด็กอายุ 3, 5 และ 7 ขวบ ที่จะสวมใส่กิโมโนที่สวยงามและสดใสเพื่อไปสักการะศาลเจ้า โดยเด็กหญิงอายุ 3 ขวบมักสวมกิโมโนไม่มีแขน เด็กชายอายุ 5 ขวบสวมฮากามะ (Hakama) และเด็กหญิงอายุ 7 ขวบสวมกิโมโนเต็มยศพร้อมโอบิ แสดงให้เห็นถึงการเติบโตและก้าวเข้าสู่วัยที่สำคัญ

ชุดกิโมโนสีขาวบริสุทธิ์ (Shiromuku) ในงานแต่งงานแบบดั้งเดิม สื่อถึงความไร้เดียงสาและความพร้อมที่จะย้อมสีตามครอบครัวใหม่ ต่อมาอาจเปลี่ยนไปสวมอิโระอุจิคาเคะ (Irouchikake) ซึ่งเป็นกิโมโนสีสันสดใสและมีลวดลายสวยงามตระการตา เจ้าบ่าวมักสวมคุโรมอนสึกิฮากามะ (Kuromontsuki Hakama) ซึ่งเป็นชุดกิโมโนสีดำประดับตราประจำตระกูลพร้อมฮากามะ

• 

  ชุดกิโมโนสีขาว (Shiromuku) ในพิธีแต่งงาน

• 

  คุโรมอนสึกิฮากามะ (Kuromontsuki Hakama)

หรือชุดกิโมโนที่ผู้เข้าร่วมพิธีชงชามักจะสวมใส่ เพื่อแสดงความเคารพต่อเจ้าภาพและธรรมเนียมปฏิบัติ กิโมโนได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของประเพณีและเป็นเครื่องมือในการแสดงออกถึงความเคารพ ความเป็นสิริมงคล และความภาคภูมิใจในวัฒนธรรม

แม้กระทั่งในโลกของแฟชั่น กิโมโนและองค์ประกอบต่างๆ ของมันได้สร้างแรงบันดาลใจให้กับนักออกแบบมากมาย รูปทรงที่เรียบง่ายแต่สง่างาม แขนเสื้อที่กว้างขวาง ลวดลายที่โดดเด่น และผ้าคาดเอว ได้ถูกนำมาประยุกต์ใช้ในการสร้างสรรค์เสื้อผ้าและเครื่องประดับในสไตล์ต่างๆ ทั่วโลก สะท้อนให้เห็นถึงความงามที่เป็นสากลของกิโมโน

 

จากอดีตอันรุ่งเรืองสู่ปัจจุบัน กิโมโนยังคงเป็นสัญลักษณ์ที่ทรงพลังของวัฒนธรรมญี่ปุ่น แม้ว่าบทบาทในชีวิตประจำวันจะเปลี่ยนแปลงไป แต่คุณค่าและความงดงามของกิโมโนยังคงอยู่เหนือกาลเวลา เป็นผืนผ้าที่เล่าขานเรื่องราวแห่งประวัติศาสตร์ ศิลปะ และจิตวิญญาณของชาวญี่ปุ่นได้อย่างน่าประทับใจ

 

✨Kimono: สัมผัสความงดงามเหนือกาลเวลาผ่านกิโมโน วัฒนธรรมและแฟชั่นแห่งแดนอาทิตย์อุทัย✨

เหมือนอย่างเช่นซูชิ  กิโมโนได้กลายเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ที่โดดเด่นที่สุดของวัฒนธรรมญี่ปุ่น เมื่อชาวต่างชาติเห็นกิโมโน ก็มักจะนึกถึงญี่ปุ่นใช่ไหมล่ะคะ นอกจากนี้ กิโมโนยังกลายเป็นภาษาที่สัมผัสได้ ภาษาที่สื่อถึงสถานะทางสังคม โอกาส ความเชื่อ และความรู้สึกของผู้สวมใส่ แม้ในปัจจุบันจะไม่ใช่เครื่องแต่งกายที่คนจะหยิบมาใส่ในชีวิตประจำวันทุกวัน แต่ก็เป็นอีกหนึ่งเครื่องแต่งกายที่เต็มไปด้วยประวัติศาสตร์และความสวยงามที่เป็นเอกลักษณ์หาใครเหมือน